-
1 ата җенес
биол. мужска́я о́собь -
2 ата
1. сущ.1) спец. (обычно в детской речи или в разговоре с ними, чаще фольк.) па́па, папа́ша, па́пенька, па́почка || отцо́вский, отцо́в; о́тчий поэт. (дом, характер, завет); па́пин, па́пенькинатаңа әйтим әле — вот скажу́ (твоему́) отцу́ (па́пе)
ул егетләр үзләре ата булдылар инде — э́ти ребя́та са́ми уже́ ста́ли отца́ми
ата булмаган ата кадерен белмәс — (посл.) кто отцо́м не был, тот отца́ не ува́жит
ата - җизнә, ана - казна — (посл.) оте́ц что зять, мать что клад
2) в притяж. ф. атасыа) разг. обраще́ние к отцу́, му́жуатасы, улыңа кара әле — оте́ц, погляди́-ка на своего́ сы́на
б) перен.; книжн. оте́цтатар драматургиясенең атасы — оте́ц тата́рской драматурги́и
3) ( у животных и птиц)а) саме́ц; сека́ч (о взрослом самце с клыками - кабане, морском котике)б) см. ата җенес•- ата булу
- ата бүре
- ата дуңгыз
- ата исеме
- ата җенес
- ата каз
- ата кеше
- ата корт
- ата көртлек
- ата күркә
- ата малы
- ата мәче
- ата песи
- ата сакал
- ата төлке
- ата үрдәк
- ата хайван
- ата эт
- ата ягыннан
- атабыз Адәм
- атадан калган
- атадан калу
- аталар сүзе
- аталар һәм балалар
- атаның бабасы••ата каз муены — боле́знь и боле́зненное состоя́ние, когда́ невозмо́жно повора́чивать ше́ю
ата казы да күкәй сала — и гуса́к несётся (я́йца несёт) (у кого) (т. е. у него всё приносит доход или пользу)
ата казың күкәй саламы? — ≈≈ твоя́ двою́родная праба́бушка нам трою́родной племя́нницей не прихо́дится?
ата малы бүләсез мәллә? — ≈≈ чего́ не подели́ли (мо́жете подели́ть)?
ата тиешле — см. атаң булырлык
ата яшендәге — редко; см. атаң булырлык
атаң белән анаң гына юк — нет то́лько отца́ с ма́терью ( где); то́лько пти́чьего молока́ нет ( где)
атасының кызы — отцо́ва дочь (до́чка); (вся) в отца́; како́в оте́ц (па́па), такова́ и дочь (до́чка)
атасын таныту — показа́ть ку́зькину мать см. тж. арт сабакны укыту
атасының баласы — ирон. отцо́в о́тпрыск (дитя́); (весь) в (своего́) отца́; како́в оте́ц, тако́в и о́тпрыск (дитя́)
- ата - улны, ул атаны белмиаталар юлыннан бару — идти́ доро́гой (по стезе́) отцо́в (пре́дков)
- ата баласы
- ата казга сәлам бирү
- ата кебек
- атаң булырлык
- атаң булырдай
- атаң булырга ярарлык
- атасы улы
- атасы малае 2. прил.1) саме́ц; см. тж. иркәката җәнлек — саме́ц ( зверя)
ата балык — ры́ба-саме́ц
2) биол. мужско́йата чәчәк — мужско́й цвето́к
3) перен. матёрый, заматере́лый, оголте́лый (вор, бандит, разбойник, спекулянт, враг, головорез); отъя́вленный, завзя́тый (плут, жулик, негодяй, злодей, хулиган, приспособленец, лгун, лентяй), закорене́лый, махро́вый (реакционер, националист, шовинист, волокитчик, бюрократ); патенто́ванный (доносчик, мошенник, халтурщик); чистопро́бный (негодяй, авантюрист, аферист); прожжённый (демагог, политикан, плут)ата фашист — матёрый фаши́ст
ата ялагай — завзя́тый подхали́м
ата җинаятьче — махро́вый престу́пник
4) перен.; ирон. матёрый; завзя́тый, масти́тый, я́рый (критик, политик, администратор, маклер, коллекционер), отча́янный, неисправи́мый (спорщик, острослов, анекдотист, доминошник); прожжённый
См. также в других словарях:
сперматозоид — Ата җенес күзәнәге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күкәй — 1. КҮКӘЙ КҮЗӘНӘК – Ана җенес күзәнәге 2. Ана бөҗәкләр сала торган шундый ук күзәнәк 3. Ата җенес күзәнәге ясала торган җенес бизе һәм кешедә, хайваннарда була торган эчке секреция органы 4. Йомырка … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түс түйе — (Түрікм.: Красн., Ашх., Таш., Мары; Қ орда; Орал, Казт.) нар мен аруананың арасынан шыққан асыл түйе. “Тік қос өркешті, тұрқы қысқа, алды арты бірдей, бас аяғы тым ірі, мінезі ауыр, күшті, мойны ұзын, шудасы салалы, жүні ұзын әрі қалың, ата енесі … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
орлыклык — 1. Үсемлекнең орлык барлыкка килә, үсә торган оясы 2. Ата җенес бизе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
қол бала — 1. Жастай ұзатылған, ата енесі тәрбиелеген келін. 2. Біреудің қолында тұрып, жеңіл желпі жұмыс істеп күн көретін бала. Барып кел, алып келге жұмсалатын бала … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жарбай өркеш — Қ орда., Жал.) өркештің өте кішкентай түрі. Өркештің бұл түрі көбіне ата енесі бір біртума мен қоспақтан туған ұрпақтарда ұшырасады … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
жосын — (Шығ.Қаз., Ү Н.; Тау., Қош.; Монғ.; ҚХР) әдет ғұрып, салт, ырым. Бұрыннан келе жатқан ж о с ы н д ы білмейді екенсің (Тау., Қош.). Ж о с ы н с ы з ел бола ма? (Монғ.). Қазақ халқында әйелді босандырып алуда да, көптеген ырым ж о с ы н д а р… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
итарқа жөң — Қ орда., Қарм.) жөң мен жөңбайдың шағылысынан туған азғын ұрпақ. Оның болар болмас қана өркеш ізі болғанымен, ата енесіне қарағанда жүндес келгендіктен, сол жүн астынан өркеш байқалмайды да, өркешсіз түйе болып көрінеді. Соған орай итарқа жөң… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ілуге салу — (Рес., Орын.) келіннің сыйлығы. Бұрынғы кезде жаңа түскен келін келгенде ата енесіне сыйлық жасайтын, осыны і л у г е с а л у дейді (Орын., Бөр.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
күйерсіз — (Орал, Орда) күйі жоқ, жүдеу. Мақамбетжан ұзатқан қызына барған екен, қызының киімі жоқ, тамақтың тигенін, өтпектің күйгенін жеп, ата енесінен тыныштық көрмей к ү й е р с і з жүр екен (Орал, Орда) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
маңлайқара — (Қарақ., Мой.) сорлы, байғұс. Қоржық м а ң л а й қ а р а, ата енесі өліп, жетім қалған (Қарақ., Мой.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
